Тбилисæй Гурмæ цæугæ автобаны алыварс ныридæгæн бургонд сты быдыртæ. Ацы быдырты хсæн зынынц цъæх банертæ дæр, кæцыты хсæн дæр хуыссы хъæу, Саусвебы хъæусоветы, Гурæй 15-ы æвæрд.

Фæндагыл цæуæг балццæттæм дис кæсы куыд æввахс лæууынц баннертæ æмæ уырыссаг æфсаддонты базæтæ. Уыдон цæстæй тагъд бамбахсдзысты, фæлæ уым цæрынц адæм, кæцытæ алыбон дæр уыцы баннертæм æмæ базæтæм кæсынц.

Сæрдыгон бонты æппæт хъæу быдыры сты, уыцы иунæг комбайнмæ кæсгæйæ, кæцы сыхаг хъæуæй æрцæуы, цæмæй Цъителубайнæгты быдыртæ райса. Цæрджытæ дæр радыгай пайда кæнынц уыцы комбайнæй. Хъæумæ дон нал цæуы, Тъирипоны арх, кæцы Леуахийæ, Хуссар Ирыстоны территорийæ цыди - æхгæд у.



Сывæллæттæ тæвдимæ доны топпытæй хæцынц æмæ хъæуы хъæлæба дæр хъуысы,фæлæ Цъителубайнæгты фылдæр хай еныр стыр сахæрты, чи Тбилисы, чи Батумы, чи та Дзæуджыхъæуы цæры.

Цъителубаны хъæу советтон рæстæджы сæрæзт ис, Медзыдагом æмæ Чысангомæй ирæттæ куы æрцардысты быдырмæ, уæд. Хъæуы ном дæр комунисттимæ у баст - "Цъители убани" ома "Сырх сых" иронау.

Хъæу йæ фыццаг бонтæй уыдис ирон, цæрджыты абсолютон хай дæр уыдысты ирæттæ, цардысты дзы: Къусратæ, Нарыкъатæ, Цæллæгтæ, Церекъатæ, Дудайтæ, Мæргъитæ, Болататæ, Гуыдитæ æмæ æндæр ирон мыггæгтæ, кæцыты нымæц дæр 300 хæдзарæй фылдæр уыд Советтон Цæдисы рæстæджы.

1980-æм азты кæронæй хъæумæ ачъайраг эко-лигъдæтты æрцæрын кæнын райдыдтой, уæды хицауад ачъайрæгтæн ирæтты хæдзæрттæ балхæдта æмæ сын балæвар кодта. Уыдон куы æрцардысты уыцы рæстæджы райдыдта конфликт дæр æмæ куыд ачъайрæгтæ сæ зæрдæтыл лæууын кæнынц — сæрæй зын уыдис æнахуыр бæстæйы цæрын, фæлæ сындæггай алыцыдæр фæивта æмæ хæсты рæстæджы кæрæдзийы, куыд хиуæттæ афтæ хъахъхъæдтой.



2000-æм азты та Цъителубанмæ пысылмон месхытæ дæр разындысты. Уыдон уыцы месхыты цæуæттæ сты, кæцытæ советтон хицауад Туркмæ æмæ Центрон Азийы республикæтæм асырдта. Советтон Цæдис куы ныппырх ис, уый фæстæ уыдоны Гуырдзыстонмæ рæздæхын актуалон сси. Репатриацийы программæйы скусыны агъоммæ та сæхи барæй цалдæр бинонтæ Цъителубаны æмæ Абастуманы хъæутæм ралыгъдысты.

Ачъайраг Етер Махарадзейы бинонтæ Хулойæ(Ачъар) 1989 азы ралыгъдысты сыджытласты тыххæй.

"Сæрæй нын зын уыдис, уæлдæф дæр не сфæразтам. Мæнмæ гæсгæ кæм райгуырдзынæ æмæ кæм æсхъомыл уыдзынæ, дæхи къуым уым ис. Мæ хъæу Чао уæддæр æндæр у. Сындæггай ам дæр сахуыр стæм, хорз адæм сты, 2008 азы хæсты рæстæджы сæхи ныккæндты нæ æмбæхстой, мах ирæттæ бахъахъхъæдтой." - Дзуры Етер Махарадзе.

Хъæуы цæрæг Къусраты Цæгуыры ныхæстæм гæсгæ Къусраты мыггаг Цхителубанмæ Биеты хъæуæй æрцардис. Ацы хъæу Медзыдагомы, Цъинвалы районы у æвæрд. Уый куыд дзуры — хъæуы фæсивæд нал баззадис:

"Мæ лæппу дæр Тбилисы кусын байдайы. Цъителубан раджы стыр хъæу уыдис, фæлæ еныр нал ис уый ас. Еныр ачъайрæгтæ цæрынц, месхытæ æмæ ирæттæй дæр ма цъус баззадыстæм, раджы 300 хæдзарæй фылдæр уыдыстæм, иуылдæр ирæттæ." - дзуры Цæгуыр æмæ махæй хатыр куры, цæмæй комбайнмæ алидза.

Уый хъæуы иунæгæй кусы æмæ хæдзарон хъуыддæгтæ дæр иунæгæй кæны.