გორიდან ტუსრებამდე მანძილი 30 კმ-ზე მეტია, თუმცა მსუბუქი ავტომობილით მგზავრობას თითქმის 3 საათი ჭირდება. ეს იმიტომ, რომ გზა საკმაოდ დაზიანებულია ჯერ ატენამდე, შემდეგ კი, - ქვემო ბოშურიდან ტუსრებამდე.

მანქანა მხოლოდ, გარკვეულ, ბობნევი-ქვემო ბოშურს შორის არსებულ მონაკვეთზე მოძრაობს შეუფერხებლად. ძირითად შემთხვევაში დაზიანებული, თანაც მტვრიანი გზის გავლა მოგვიწია.

ხიდისთავი, ატენი, ბობნევი, ბიისი, ქვემო ორმოცი, ქვემო და ზემო ბოშური – ყოველდღიუად აქ სიარული ძალიან დამღლელია. სარწყავი წყლის მილებისთვის გადათხრილი და შემდეგ უყაირათოდ მოსწორებული გზები ავტობუსის მძღლს ყველაფრის ხალისს უკარგავს. მით უმეტეს, თუ მგზავრი არ ყავს, არც კი ასრულებს რეისს.



მთელი საქართველო ამ ხეობას – ატენის ხეობის სახელით იცნობს, თუმცა ატენის ზევით მდებარე სოფლების მოსახლეობისთვის ეს საკმაოდ მიუღებელია. მათი აზრით, უმჯობესია ვახსენოთ ,,ტანას ხეობა’’.

ჩვენი მორიგი ვიზიტი სოფელ ტუსრებში დაიგეგმა. აქ ნადიბაიძეები, პავლიაშვილები, ქავთარაძეები ცხოვრობდნენ. 1990-იან წლებამდე ოსებიც ცხოვრობდნენ. ქოქაშვილების გვარიდან სოფელში აღარავინაა დარჩენილი.

ბოშურის შემდეგ გადასასვლელი ხიდია, რომლის სიახლოვეს გზა მარჯვნივ უხვევს. სხვა შემთხვევაში გზას ასცდებით და ყველაანთუბანში აღმოჩნდებით. ტუსრები კი ერთ ლამაზ ადგილას, მთის ფერდობებს შორის მოქცეულ ტერიტორიაზეა გაშენებული. 10-მდე სახლი, ძირითადად ხისგან გაკეთებული, ტყეშია ჩამალული.



73 წლის ალექსანდრე ნადიბაიძე საკარმიდამო ნაკვეთს რწყავდა. ღობიდან დაგვიძახა – მობრძანდითო. როცა გაიგო, რომ ჟურნალისტები ვიყავით, ტელეკომპანია პირველის ჟურნალისტის, ტელეწამყვანის ინგა გრიგოლიას ნომერი გვთხოვა.

,,მაინც ტელეფონი არ იჭერს და ვერ დაურეკავთ. მოგვიყევით თქვენი სათქმელი და ნახავს ინგაც’’ - ვუპასუხეთ მასპინძელს და პატარა ლამაზი სახლის მოვლილ ეზოში აღმოვჩნდით.

,,ჩემი შვილიშვილები პოლონეთში არიან სამუშაოდ, არც ვიცი, ზუსტად სად არიან. მე აქ მარტო ვცხოვრობ. ზამთარ ზაფხულს. ზამთარი ისეთი იცის, 7 თვე სიცივეა. მოდი და გაუძელი’’ - ამბობს ალექსანდრე.

იგი წუხს, რომ დღეები ისე გადის, ხალხს ვერ ნახულობს. ავტობუსიც იშვიათად დადის. შორ გზაზე მგზავრობა უკვე უჭირს. მესამე დღეა პური გამოელია და ნორმალურად ვერ სადილობს. დაგეგმავს გორში წასვლას, მაგრამ შეიძლება იმ დღით ავტობუსი არ მოვიდეს. ეს მაშინ ხდება, როდესაც მგზავრები არ არიან.



,,გუშინ სოფელში ვლაპარაკობდით, ვინცა ვართ შემორჩენილი, რომ იქნებ დავურეკოთ ინგას და ვუთხრათ ჩვენი სათქმელი. ცოტა მოგვაქციონ ყურადღებას. ხალხი გვენატრება, ავტობუსი გვენატრება, პური გვენატრება, მაღაზია გვენატრება’’ - ამბობს ალექსანდე ნადიბაიძე.

სოფელში, როგორც გითხარით, 10-მდე კომლი ცხოვრობს. აქედან 2 ოჯახი მხოლოდ ზაფხულის პერიოში ამოდის.

,,ამოვლენ აგარაკზე ხალხი, ვითომ დასასვენებლად, მაგრამ ვერ ძლებენ. მალევე უკან ბრუნდებიდან. პირობები არ არის. ჩვენ კიდევ წასასვლელი არ გვაქვს. სად წავიდეთ ან რატომ უნდა წავიდეთ’’ - გვიყვება მასპინძელი.

ალექსანდრე ნადიბაიძის სახლი ყველაანთუბნის გზის გასწვრივ მდებარეობს. სოფლის დანარჩენი ოჯახები კი სხვა მიმართულებით ცხოვრობენ. მასთან სტუმრობის შემდეგ, სხვა ოჯახებისკენ გადავინაცვლეთ.

რობიზონ ნადიბაიძეც დუხჭირ ცხოვრებას უჩივის. მისი ნაკვეთიც ისე მოვლილია, ყველაფერი ჩინებულად ხარობს. ჩვენი სტუმრობის დროს, ნაკვეთს რწყავდა, წყაროს წყლით. ამბობს, რომ ოჯახის მანდილოსნების გარეშე ამ მცირე მეურნეობის გაძღოლა უჭირს:

,,დედაჩემიც ავადაა და მეუღლეც. გორში წავიყვანე, სოფელ გარეჯვარში ცხოვრობენ. იქ უფრო ახლოს არიან ექიმებთან და რამე რომ დაჭირდეს, უფრო ადვილად მიხედავენ’’ - გვეუბნება რობიზონი. ყველაზე მეტად განიცდის იმას, რომ კომუნიკაცია უჭირს არა მარტო სხვა ადამიანებთან, არამედ ოჯახის წევრებთანაც კი.